viernes, 16 de septiembre de 2011

andu. v.

Sentido.- Restivo, andu percebir con el sentido. Tupä Kuchuvi Veve dice endu oir; darse cuenta; palpar.  Guasch parece decir el binomio andu, ñandu  percepción, advertencia en sentido subjetivo; sentimiento. El doctor Carlos Gatti Battilana dice que andu sentido, es una forma arcaica; entonces como nominativo actual aparece ñandu. Ortiz Mayans dice endu, y lo remite al nominativo ñandu. Peralta y Osuna, andu visitar, sentir. Félix de Guarania, andu visitar a un enfermo para tomar conocimiento; suposición, opinión. [ñandu 3]

Mba'e-andupáva.
Sentido generalmente.

She andu.
Sintióme.

I ñandu.
O andu.

A ñandu.
Sentíle.

- pa; - pára; -há; -hára.

Na ñandúvi.
No le sentí.

Ni ñandupávi.
No se sabe dél.

A andu i kirirï.
Sentí que estaban en silencio.

A ñandu kirirï.
Escuchar atentamente.

A ñandu caracatu.
Oír, atender con atención.

She arandu catu.
Tengo juicio y entendimiento.
[ver arandu en la entrada a. r. 5 [àra, arandu.]]

Na she arandúvi.
No tengo entendimiento.

Na she arandúvi rangë.
Aún no me ha amanecido el uso de la razón.

Na aranduvi guìtúpa.
Háse pasado el día sin sentirlo yo, o durmiendo, o jugando, & compañía.

She remïanducuéra A mombe'u i shupe. 
Dile mi parecer.

A ñe andu mba'e rehe.
Considerar.

O andupáveÿme túri.
Vino sin sentir.

Na she andúvi guìteikiávo.
Ni ñandupávi she reikie.
Entré sin que me sintiesen.


Restivo :

She mba'é-andupáva memë.
Mis sentidos todos.

Mba'e re (he sabor) andupáva.
Sentido del gusto.
[re aquí es preclinación de  he sabor]

Mba'e o pocôhá recóandupáva.
Sentido del tacto.

Ni ñandupávi heikéhagué.
O andupáveÿme òiké.
Entró sin sentirse.

A hasy andu.
Sentir pena.
[Yo pena siento.]

Tupäreshâcáva rehe o jecohúvoìhavangué catu anguéra marangatu o hasýanduvé òïna.
Lo que más sienten las almas del purgatorio es el no gozar luego de la vista de Dios.


Tupä Kuchuvi Veve :

Achy va'e no enduchéi amérami poä.
El enfermo no responde al tratamiento -no siente, aparentemente, los efectos del medicamento-. 

E mbou ne cuä Ta endu.
Dame tu dedo para que pueda palparlo.

Mo ñendu.
Impartir la percepción.

O mo ñendu ma pytü rupa.
Hizo que se tuviera conciencia de la noche, que se supiera lo que es. Mito de la Creación.

Guasch :

Hasýva andúva she andu ave.
Quien visita a un enfermo, a mí me visita.

She kéra andu.
Soy ligero de sueño.

Tete andu.
Temïandú.
Sentido.

Tembìandú.
Andu.
Sentimiento.

A ñandu.
[Yo advierto.]


Félix de Guarania :

Òú she andúvo.
Viene a visitarme, a sentirme.

Na she andúvi A ikéramo i cotýpe.
No me sintió cuando entré en su habitación.

She remïandú.
Lo que siento, mi opinión, mi sentimiento.

Ñëandupáva.
Órganos de los sentidos.

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Nota: solo los miembros de este blog pueden publicar comentarios.