Gruesa cosa, ropa, bosque, cuerpo; sueño pesado; cabello, y yerba espesa.- Restivo dice anä grueso. Tupä Kuchuvi Veve dice el nominativo ñanä basto. Guasch dice el nominativo ñanä yuyo, hierba. El doctor Carlos Gatti Battilana dice que anä condensado; macizo es una forma arcaica. Y el nominativo ñanä nombre común a toda hierba pequeña, de tallo tierno, generalmente anual. [Y de aquí parten tres líneas semánticas:] Hierbas que se utilizan en medicina; yerbajo, hierba inútil; y lugar del bosque o yuyal, cercano a la vivienda, que se utiliza para defecar y donde nuestros campesinos descalzos contraen la anquilostomiasis [circa mediados siglo XX]. Ortiz Mayans dice ñanä letrina campestre. Peralta y Osuna dicen ñanä hierba forrajera, pasto; hiedra.
She rete anä.
She rete anä.
Soy grueso de cuerpo.
I ñanä.
O anä.
Ni ñanämi.
No es grueso.
Ao po anä.
Ropa gruesa.
Ca'a anä.
Bosque espeso.
Ca'à-anänguéra i pe'ávo A cuá.
Pasé apartando breñas.
I ñanämeÿ rupi A há.
Fui por lo ralo del monte.
She keranä.
Tengo pesado sueño.
[Ver ké. r. dormir, reposar...]
Mba'e anängusú.
Cosa tosca.
Tendyva anä.
Barba espesa.
A mbo po anä.
Engrosar hebra, y labrar vara algo gruesa.
Na mo anämi.
No lo engrueso, o hago grueso.
Na she mo anämi she rory.
Descálzome de risa.
Anämí.
Dicen en algunas partes a los Indios bravos salvajes.
Nde anä.
Ne anämí.
Eres un salvaje.
A möanängô yvyra.
Desbastar madera.
E möanängô nde rete E jecoacúpa.
Desbasta tu cuerpo con el ayuno.
Restivo :
I jaracuaa anämbusú.
De grueso entendimiento.
Yvyrapé anämbusú.
Tabla muy gruesa.
I keranä.
Tiene sueño pesado.
Tupä Kuchuvi Veve :
Ajucué i ñanä va'e.
Paño grueso, fuerte.
Guasch :
Guasch :
Pohäñanä.
Remedio de la huerta. [Gatti Battilana: hierba o planta medicinal. Ortiz Mayans: remedio hecho con hierbas medicinales, remedio de yuyo. Peralta y Osuna, remedio vegetal.]
Manömeguarä nda i póri pohäñanä.
"Contra malum mortis non est medicamen in hortis".
En la huerta no hay remedio contra la muerte.
A há ñanäme.
Voy a mis necesidades.
Hosä ñanävaí.
Mala yerba nunca muere.
Ñanändý.
Yerbal, yuyal. [Gatti Battilana: herbazal; matorral; pastizal. Ortiz Mayans: malezal. Peralta y Osuna, brezal.]
Anämbusú.
Grueso. [Ortiz Mayans: gruesa; ancho, ancha; de objetos de superficies: papel, cartón, género, vidrio. Peralta y Osuna, referido al espesor.]
Mba'e-anämbusú.
Grosor.
Yvyràpòguasúgui, Ja japo yvyrapé anämbusú.
Yvyràpòguasúgui, Ja japo yvyrapé i ñanämbusú avei.
De árbol grueso hacemos tablas gruesas.
Ao po anä. (Montoya)
Ao anämbusú. (Guaraní actual)
Ropa gruesa.
Keranä.
Dormilón. [Gatti Battilana: muy inclinado a dormir. Ortiz Mayans: afecto a dormir mucho.]
Keranä.
Dormilón. [Gatti Battilana: muy inclinado a dormir. Ortiz Mayans: afecto a dormir mucho.]
Ortiz Mayans :
Ñanä ha yvyra reheguá.
Ñanäpirùrysýi renda.
Herbario.
Anämbusúcué.
Grosor, anchor.
Peralta y Osuna :
Keranäñe'ë.
Hablar en sueños.
Peralta y Osuna :
Keranäñe'ë.
Hablar en sueños.
Ñanämbusú.
Grosor.
Ñanäñemühára.
Herborista.
Félix de Guarania :
She retèanägui nda she jávéi she aòpe.
Por causa de mi gordura no me entra más la ropa.
Ro'ýpotáma, Ja heca ma va'erä aòpòanä.
Ya está cercano el invierno, ya hay que buscar ropa gruesa.
She rendyva anä ma catu.
Ya tengo la barba tupida.
Ca'águý anä rupi A hasa A hávo.
Iba pasando por bosques espesos.
Ca'águýanämbeÿ rupi she mba'érasycué'ÿne.
Por el bosque ralo no tendré problemas.
Teco anä.
Conducta retraída.
No hay comentarios:
Publicar un comentario
Nota: solo los miembros de este blog pueden publicar comentarios.