sábado, 14 de julio de 2012

teve (tyvatä, tygatä, tyguatä.)

Barriga.- Restivo dice que teve explica la piel y carne de la barriga. El doctor Carlos Gatti Battilana dice que teve ijada es una forma arcaica. Peralta y Osuna dicen que teve abdomen, intestinos es un arcaísmo. (Ortega y Gasset escribió que toda concreción, todo hecho vital o viviente tiene lados diversos, que nos obliga a decir "por un lado", por "otro lado" ... Y tyvatä es una concreción multilateral: por un lado está tye que es casi sinónimo de teve que está pero en desuso; por otro lado tenemos aquí la única pista histórica de esta concreción, en la frase ejemplar she revèatä; y el sello sería -porqué no- un neófito fusionando las palabras recién escuchadas y algo parecidas -casi sinónimas entre ellas- teve y tye con un hartazgo memorable.) 

She reve.
Mi barriga.

Heve.
Gueve.

Na she revèi.
Estoy desbarrigado.

She revèatä.
Estoy harto.

Na tevèatändývi.
No hay hartura.

She reve agua.
She reve guasu.
Soy barrigón.

She reve atypy tui.
Estoy hinchado.

A mbo eve atypy tui.
Hincharle la barriga.

Heve ava ra.
Dícelo del sapo pintado, y a los Indios que están manchados por el pecho de frío.

Heve atypy.
Barrigón.

Heve aviru va'e.
El que está lleno de agua, o vino.

Heve atï.
Heve atïngusú.
Heve ai.
Heve punga.
Barrigón, o hidrópico.

A möhevèatä.
Hartarlo.

A ñëmöevèatä.
Hartarse.

A ñe mo eve guasu.
Hágome barrigón.

Nda she revevéi.
Estoy desbarrigado.

O jo eve atypy òïna.
Están apeñuscados personas, y frutas.

Mbya o jo eve atypy kyty.
Están tan juntos que se refriegan las barrigas.

Yva rary atypy.
Está apeñuscado el racimo.

She reveapicuái.
Ser barrigón, estoy harto.

Heveapicuái y rehe.
Harto de agua.

She reveapicuái caguï rehe.
Estoy harto de vino.


Restivo :

E re ñe mbo eve apipö.
Te has hecho barrigón.

She reve apipö gui carúvo.
Estoy reventando de puro comer.


Tupä Kuchuvi Veve :

Yvatä jaea ma.
Está repleto, harto.


Guasch :

She ryvatä ma.
Ya estoy harto, satisfecho.

Tygatä ha pytu'u ndo i cuaái.
Ignoran la hartura y el descanso.


Ortiz Mayans :

Tyguatä.
Tyvatä.
Hartazgo, contentamiento, satisfacción.

Tyguatäcuéra.
Aplicase a la gente rica.

Hyvatä'ÿva.
Insaciable, inhartable.

Mo hyvatä.
Hartar.


Peralta y Osuna :

Tyvatä.
Llenarse.

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Nota: solo los miembros de este blog pueden publicar comentarios.