martes, 8 de mayo de 2012

pytu. v., mbytu (pytupó) [pytuhó]

Vaho, calor del fuego, resuello, aliento, vapor.- Restivo dice un pentanomio pytu, pytuë, pytuhë, pytusëpytupó resuello. Guasch dice aire, respiración;  hálito, espíritu. (mbytu tiene su propia entrada)

Tata pytu.
Vaho del fuego.

She juru pytu.
Vaho de la cabeza.

Pytu y ei.
Agua del vapor de la boca, y de la olla caliente.

She pytupa.
Háseme quitado el aliento.
[pytupa tiene su propia entrada]

She pytupa nde reshâgeÿma.
Estoy penado por verte.

She pytupágui hó'eÿma.
Deseo irme.

Teco angaipa o mbo pytupa teco marangatu.
El vicio ahoga la virtud.

I jaìgué o mömbytupá mitÿnguéra.
I jaìgué o mbo pytupa mitÿnguéra.
La maleza ahoga la sementera.

Mba'e a'ÿi ñuatïndý are i pytupa.
Ahogaron las espinas el trigo que cayó en ellas.

A mbo pytu tatàpeyuhá.
Hacer que sople bien el fuelle.

Ndi pytu catùi.
No echa buen aire.

I pytu ete.
Echa mucho viento.

I pytu rangue òsë i pú rupi.
Vase todo el aire por la rotura del fuelle.

Àrapytú.
Aire.

Pytuvekýi.
Retener el resuello, aliento.

A je pytuvekýi.
Detengo el resuello.

Pytupó.
Volver a resollar.

She pytupó.
He cobrado el resuello, aliento.

Pytusë.
Salir el resuello.

She pytuhë nde reshâca.
Descanso en verte, he cobrado aliento con tu vista.

A i pytupy.
Impedirle el resuello.
[pytupy tiene su propia entrada]

She pytu.
Mi aliento.

I pytu.
O pytu.

Na she pytusëmi.
No puedo alentar.

Pytusëmbáva.
El respiradero.

She pytu catu co'yte.
Ya estoy con aliento.

She pytu catu poravyky rehe.
Estoy alentado para el trabajo.

She pytu catu teco marangatu rehe.
Estoy alentado para la virtud.

She reco aky na she pytucatùi.
Mi flojedad no me da aliento.

Heshâca e she pytu í catu.
Luego que lo vi, se me quitó totalmente el aliento.

A noï vyte she pytucuéra.
He conservado todavía el aliento.

Iesu Xhristo Ñande Jára reco asycué rehe she ma'endu'apavé A ñëpytu'a teco marangatu rehe.
En acordándome de la Pasión de Christo nuestro Señor cobro aliento para la virtud.

O pytu pucucuéra ri òicó.
Da los resuellos largos, como el que se está muriendo.

A mbo pytupa.
Ahogarlo.

She mbo pytupa she poriahu.
Afligeme la pobreza.

She coty hesacängeÿ she mömbytupá.
Afligeme la obscuridad del aposento.

Vide avu


Restivo

She pytuhë.
Resollar.

I pytupó.
Usó un Indio para decir que otro había resucitado.

A je pytuvekýi she cane'öramo.
Cane'ö she mbo je pytuvekýi vekýi.
Dice resollar recio como el que descansa.


Tupä Kuchuvi Veve :

Che pytuá.
Lugar donde respiro. Sinónimo A kéá: lugar donde duermo: che rô: mi casa.


Guasch :

Pytu yvâga pe guá.
Espíritu celestial.

Pytu marangatu.
Espíritu Santo.

Pytu asy.
Respiración dificultosa,  anormal.

Pytuhó.
Ahoguío, atoramiento, respiración dificultosa, sofocarse. Evaporación. Ventilación.

Ne re mbòtýirö i pytuhóne.
De no tapar, se evaporará.

She pytuhó pá.
Se me acaba el aliento, me muero.

She pytuhó hakycué ri.
Le quiero alcanzar corriendo.

A je pytu joco.
Sofocar, detener la respiración.  

She pytu mbyky.
Padecer de asma, o respiración corta, entrecortada.

Pe cane'ö she mbo pytupa, she pytu joco.
La fatiga me quita el aliento.

E i pe'a pe okë to ike ñandéve àra pytu.
Abre la puerta para que entre aire.

Cuarahy pytu.
Aire caliente.

Pytusë.
Respirar, expirar. Expiración, respiración.


Gatti Battilana :

Pytu ekýi.
Forma arcaica. Espiración del aire inspirado.

Pytusë.
Espiración, acción y efecto de expeler el aire de los pulmones.

Pytusëháva.
Forma arcaica. Traquea, respiradero.

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Nota: solo los miembros de este blog pueden publicar comentarios.