sábado, 26 de mayo de 2012

so'o 1 [cho'o, to'o.] ["A" como pronombre personal.] [palabra de seis preclinaciones]

Carne, pulpa, bestias, meollo.- Restivo dice además la caza. Tupä Kuchuvi Veve dice dos nominativos, cho'o carne, caza; y to'o carne, pulpa. El doctor Carlos Gatti Battilana dice además la parte blanda, mollar, comestible de los animales. La parte mollar de las frutas. La parte blanda, muscular del hombre y los animales. Granulación de las heridas y lesiones tegumentarias ulcerosas. Substancia, tuétano.

She ro'o.
Mi carne.

Ho'o.
Guo'o.

Ava ro'o.
Carne humana.

So'o apacúi.
Carne que se cae de podrida.

So'o cu'i.
Harina de carne.

So'òguáva.
Carnal, tiempo de carne.

So'òmaéindáva.
Carnicería.

So'òmaéindára.
Carnicero.

So'o mbishy.
Carne asada.

So'o mimöi.
Cocida.

So'òmöe'ëmbyréra.
So'o e'ë va'e.
Carne salada.

So'o pe.
Tasajos chatos.

So'o piru pucu.
Tasajos largos.

So'o pucu.
Lomos.

So'o kyra.
Carne gorda, gordura, y sebo.

E mbo o'o serï E ñapïmbáymé.
No quites toda la carne al hueso, dejale algo.

She ro'o ahë.
Fulano es mi pariente.

Tupä ta'ýra ñande ro'o o i pysy.
Tupä ta'ýra ñande ro'o o monde.
Tupä ta'ýra ñande ro'o o ñe monde.
Tupä ta'ýra ñande ro'o o guènoï.
Tupä ta'ýra ñande ro'o òguá.
Tupä ta'ýra ñande ro'o òrá.
Tupä ta'ýra ñande ro'o ari o jese'a.
Tupä ta'ýra ñande ro'o o guereco.
Tupä ta'ýra ñembi'ô ñande ro'o rehe.
Tupä ta'ýra o ñe moñä ñande ro'o rehe.
El Hijo de Dios se hizo hombre.

So'o apipö.
Pulpa de carne.

Pira ro'o.
Pulpa de pescado.

Yva ro'o.
Carne de fruta.

Nda ho'òi yva.
No tiene carne la fruta.

Mbujape nda ho'ói.
No tiene el pan migajón.

So'o angaiva.
Animal flaco.

So'o ca'a pe guára.
Bestia del monte.

So'o mymbàva.
Animal casero.

So'o guasu räingué.
Marfil.

So'o rape.
Camino de bestias.

So'o rapishàramo E re ico.
Eres semejante a las bestias.

Nde so'o-eÿmamo tamö E re i cuaámo mba'e.
Sino fueras una bestia supieras algo.

A ñe mbo so'o.
Heme hecho una bestia.

So'o rapishàra ñande memë yvy pe.
En la tierra somos semejantes a las bestias.

Co so'o ñande remïènoï tecatu òcúiramo jepe, ñande manöramo o icove jevy àracañÿramo ne.
Esta misma carne que tenemos, aunque con la muerte se deshaga resucitará el dia del juicio.

I maräneÿngatú ñande ro'o, ñande recove jevy rirë ne.
Estará incorrupta nuestra carne después que resucite.

She ro'o ja'ô.
Caro de carne mea.

Nde ro'o ja'ô nde rembireco.
Tu mujer y tu eres una carne.

Pendo'o ja'ô peë pe mocöi jepe.
Aunque sois dos, sois una carne.

[En esta entrada aparecen las preclinaciones so'o, to'o, ro'o, ho'o, guo'o y o'o.]


Restivo :

She so'o.
Dice : mi carne que como.

Para decir: la carne de mi cuerpo :

She ro'o.

Ñande ro'o o i pysy.
Verbum caro factum est.

Y ho'o catu.
El río tiene mucha agua -metaforice-.


Tupä Kuchuvi Veve :

Ñande ro'o.
Nuestra carne.

Jóo'òpy-eÿ.
"En carne que no es la propia", miscegenación.

Jeguâcáva, jachucáva jòo'òpy-eÿ i ma icu o je avy.
El hecho es que la humanidad masculina, femenina, se desvía con carne que no es la propia -se refiere a relaciones sexuales con paraguayos.

To'o no ñëmoatyrömbái.
"Toda la carne no se compuso", todos no alcanzaron aguyje. Leyenda de Carai Ru Ete Mirï.

Pindo ro'o.
Pulpa de pindó.

Pindo ro'ocuégui guá u'i.
Fécula o harina de pulpa de pindó.

Cho'o pyrygua.
Carne cruda.

O jecoacu va'e o mbo aja cho'o.
El -la- que se somete a régimen se abstiene de carne.

Cho'o ratängué i.
Cecina, charque.

Cho'o cho'o i icuái va'e ca'aguý re.
Los animales comestibles que hay en las selvas.

Cochi co mymba porä, amboae i, cho'o rive aèma.
El pecarí grande es animal sagrado, los demás animales sencillos, no sagrados.

Cho'o pyrygua ñe'ë.
"Alma de carne cruda", espíritu maligno que se encarna en una persona: i vaicué jepotaá, el prendado del ser maligno; ésta no resiste al deseo de comer carne cruda, como el i vaicué jaguar, el ser maligno; si no responde al exorcismo, debe ser eliminado y quemado con todas sus pertenencias.

Cho'o rupa, i ca'ë rupa.
Parrilla para asar carne, generalmente usada para asar la carne de tapir.

Ñande ro'o.
Nuestra carne.

Aguara ro'o.
Chivi guachu ro'o.
Carne de jaguar.

Tapi'i ro'o.
Carne de tapir.


Guasch :

So'o.
Ro'o.
Ho'o.

A rovia ñande rete o icove jevy va'erähá.
Creo en la resurrección de la carne.

"Ho'úva she ro'o, o icove va'erä"
"Quien come mi carne vivirá".

So'o-apu'a.
Bolita o albóndiga de carne.

So'o ha'o.
Carne podrida; caroña.

So'o jukysy.
Puchero, caldo de carne.

So'o pýra.
Carne cruda.

So'o hesy.
Carne asada, asado.

A so'o hesy.
Asar carne.
(Guasch escribe esta oración así: aso'ohesy. Sin embargo, ésta oración demuestra en sí misma su estructura, es decir -en orden de aparición- un pronombre personal para verbos -A-; un objeto directo -so'o- y un verbo transitivo -hesy-. Así pues, su traducción lineal al castellano sería "Yo la carne aso". O sea, esta oración demuestra la inexactitud de decir que "A" es una "característica verbal"  que se adhiere a los verbos para conjugarlos con la primera persona, en vez de decir lo que es, un pronombre personal para conjugar verbos y articular así una oración.)

So'òhesyhá.
Asador.

So'òhesypyré.
Carne asada.

So'o ca'ë.
Asado, carne asada. 


Gatti Battilana :

So'o-jòsôpý.
(Nombre original y completo del soyo.)

So'o cu'i.
Harina de carne; se prepara pisando la carne seca. Manjar que se prepara así: se hierve carne de vacuno fresca o seca; se pisa o pica en forma muy menuda esta carne, y se la fríe en un poco de grasa con cebollas, sal y especias. A veces se le agrega arroz y agua y se deja hervir de nuevo hasta punto del arroz, llamándose en este caso so'o cu'i arró.

So'o shyryrypyré.
Carne frita.

So'o cängué.
Hueso. Se aplica al hueso de carnicería que tiene todavía las partes blandas. A veces se aplica a cualquier hueso. 

Ho'o ma she ai.
Ya granula mi llaga.

So'o tuja.
Sesina, cecina.
Tira delgada de carne secada al sol. Cuando la carne es muy gorda se le agrega sal y jugo de limón para evitar que adquiera mal olor.


Peralta y Osuna :

She ro'o.
Nde ro'o.
Ho'o.
Mi carne.
Tu carne.
Su carne.

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Nota: solo los miembros de este blog pueden publicar comentarios.