miércoles, 9 de mayo de 2012

rá. v. 1 (jèrá) ["ró jèrá" hubiera usado Fichte]

Desatar, descocer.- Restivo idem Montoya. Tupä Kuchuvi Veve ya dice solamente jèrá abrirse las flores, surgir, aparecer; crearse; significa producir, no de la nada, sino hacer que se desarrolle. Guasch dice jèrá desatado, sueltodesatarse, abrirse la flor. El doctor Carlos Gatti Battilana dice que es una forma arcaica. Y dice jèrá desemborracharse, pasarle a uno la borrachera; soltarse lo que está atado; desenredarse; descocerse; desligarse; desenojarse. Ortiz Mayans dice jèrá desamarrardesembriagarse. Peralta y Osuna dicen jèrá desenlazarse; desnudarse; desceñirse; deshacerse; libertarse; desenmarañarse; abuenarse; pacificarse.  

She rá.
Me desatan.

I rá.
O rá.

A jora.
Yo lo desato, descoso.
[jora tiene su propia entrada]

Nda jorávi.
No lo desato.

A jora she cu'a-cuá.
Desceñirse el cíngulo.

A jora nde angaipapaguéra nde hegui.
She oro rá nde angaipàvagui.
Yo te absuelvo de tus pecados.

A i sä rá.
Desatar la cuerda.

I mbovyvyhá A jora.
Desatar lo cocido.

A ñe'ë jèrá catu.
Hablar sueltamente.

A jèrá.
Desatéme, soltéme.

Angaipàvagui i rávypý.
Absuelto.

Pa'i she rá angaipàvagui.
Absolviome el Padre.

Pa'i ñö poròráhára angaipàvagui.
El Padre solo es el que absuelve de pecados.

Poròráháva angaipàvagui.
Absolución.

Na she rávi Pa'i angaipàvagui.
No me absolvió el Padre.

Àra jèrá.
Tiempo sereno.

She py'a jèrá gui tecóvo.
Ando sosegado, desahogado.

She rova jèrá.
Tengo rostro sereno.

A ñe mbo ova jèrá.
Póngome sereno el rostro.

Nda hova jèrávi.
No tiene serenidad en el rostro.


Restivo

O jèrá.
Desatóse.


Tupä Kuchuvi Veve :

Ñande Ru Tenonde o jèrá pytü ymä mbyte re.
Nuestro Primer Padre surgió, se creó a sí mismo, en medio de las tinieblas primarias.

Ñane ma'etÿ i -yvy potýra mirï- o jèrámavy.
Cuando nuestros cultivos -"las pequeñas flores de la tierra"- hayan germinado y madurado.

Ñande Ru Taparirä o mbòjèrá pindo ju.
Nuestro Futuro Padre Tapari -héroe del Mito del Diluvio- creó un pindó áureo.

Ñande Ru Pa'i o mbòjèrá guyvy i rä.
Nuestro Padre Pa'i creó a su hermano menor.

Avachi i Ñande Àryguá o mbòjèrá va'ecué i gui o japo canguïjý cuñä carai ra'ycuéry.
Del maíz creado por los dioses hacen canguïjý las mujeres jóvenes.

Ñande Jarýi a'e ae o ñëmbòjèrá.
Nuestra Abuela se creó a sí misma.

Ró jèrá.
Crear mientras va surgiendo, crear como parte de sí mismo. Vocablo muy utilizado en el Mito de la Creación. [Fichte hubiera meditado esta frase, no solamente en la marcha inaugural de las postulaciones del Yo y las del No-yo, sino también en las últimas consecuencias de la finitud emergente donde "ró" implica siempre una dimensión social del yo vivencial.]


Yvâra rendupá o guèrójèrá Ñamandu.
El divino oye-lo-todo creó Ñamandu en el curso de su evolución.

Evoco che ma'etÿá i, mba'e rei rei icuái va'e ne remïmbòjèrá memë.
He aquí mis cultivos, todas estas plantas que hay fueron creadas por Ti. Dedicatoria de los Cultivos.

Mba'e rei rei icuái va'e ne rembìjèrá memëvyma.
Habiendo sido creadas por Ti todas estas plantas.


Guasch :

O guova jèrápe o jùhú hecotevëva.
Con cara alegre encuentra lo que necesita.
(Aquí aparece tova preclinado guova)

Hi àva jèrá.
Su cabellera suelta.

Àva jèrá.
Cabellera suelta.

I po jèrá.
Generoso, mano abierta.

I poty jèrá.
Flor abierta, en flor.

I cü jèrá.
Tiene buena pronunciación.

Hyacuä jèrá.
Fragancia intensa.

Yvoty o jèrá.
Abrirse la flor.

Yvoty curu o jèrá.
La flor abre su capullo.


Ortiz Mayans

Jèrápyré.
Desatado.

Ca'u jèrá.
Desembriagarse.

I poshy jèrá.
Desenojarse.

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Nota: solo los miembros de este blog pueden publicar comentarios.