martes, 5 de junio de 2012

tamö (tamö ra'e)

Oh si, ojalá, por poco. Compuesto de ta si, amö.- Restivo dice partícula de optativo. En los tiempos del subjuntivo y en los gerundios lo mesmo es tamö que amö. Tupä Kuchuvi Veve dice vocablo que generalmente expresa incredulidad. Guasch dice el binomio tamö, tamö ra'e. Ortiz Mayans dice -como Guasch- el mismo binomo, acentuando la naturaleza de interjección con la cual están dotadas estas voces; el equivalente a  "así sea!!". Peralta y Osuna dicen igualmente que esta voz suena y actúa como una interjección. (tamö no aparece -por lo menos con el concepto explícitamente formulado, o reconocido- con preclinaciones, pesando todavía la posibilidad de un muy sugestivo complejo que incluiría a ramo y todas sus variantes; a amö, a ramö, a -; a -mo.)

A japo tamö ra'e.
Ojalá yo lo hiciera.

Aje tamö tecómarangatupypé gui ávo catu ra'e.
Ojalá diera de veras tras la virtud.

Aje tamö she jucávo ra'e.
Por poco me mata.

Aje tamö gui hóvo.
Tamö gui hóvo.
Poco faltó para que yo fuese.

Òútamö pa'e.
Había de venir, si no.

Marä tamö.
Porque no.

Añéi tamö.

Bueno fuera.

A heshâve'etamö.

Hubiéralo visto yo.


Restivo :

Mba'èramo panga shéve e E re porandu? She ñe'ëngué renduparéra upe catu tamö nanga E re porandu.
Porqué me lo preguntas a mí? A los que oyeron mis palabras, lo habías de preguntar, o habías de haber preguntado. Nicolás Yapuguáy.

Tamö A reco ra'e.
She tamö A reco ra'e.
Ojalá lo tuviera.
Ojalá lo tuviera yo.

A  recótamö ra'e ma.
A reco a'u tamö ra'e.
A reco a'u tamö.
A reco a'u tamö ra'e ma.
Ojalá lo tuviera. Le añaden la partícula ma l. a'u que en los tiempos del optativo son partículas de deseo; el ma siempre se pone al fin de la oración, el a'u se antepone al tamö.

Curï a'u tamö A reco ra'e.
Ojalá lo tuviera. Se hace también el modo optativo con curï a'u tamö.

Con la partícula ve'e antepuesta al tamö explícase más el Pretérito imperfecto o plusquamperfecto, ut
A hesgâve'etamö ra'e-
Viéralo o hubiéralo visto yo.

O guerúve'etamö gupive Pa'i she ryvy she rembìeshaga'u ra'e.
-Lo usó un Indio- ojalá trujera consigo el Padre a mi hermano menor a quien deseo ver.

Posponiendo la partícula amö al tamö siempre explica el tiempo plusquamperfecto, ut
A heshâtamö amö ra'e.
A heshâve'etamö amö ra'e.
Ojalá lo hubiera visto.

Pretérito imperfecto.
A hayhútamö ra'e.
A hayhuve'etamö ra'e.
Ojalá le amara.

Pretérito Plusquamperfecto.
A hayhútamö amö ra'e.
A hayhve'etamö amö ra'e.
Ojalá le hubiere o hubiese amado.

A há tamö evapo ra'e.

Ojalá fuera allá.

Tamö cova'e she resàpypé i A heshâ anga aipo she py'a hóhá coty gui tecóvo ra'e ma.

Ojalá viera yo con mis ojos eso adonde suele ir mi corazón.

A heshâ tamö ra'e.

Ojalá le viera.

Curï a'u tamö A heshâ ra'e.

Idem.

Aje tamö gui cáita ra'e.

Por poco me quemo.


Tupä Kuchuvi Veve :


Tamö raga ri.

Frase que expresa desdén, disgusto.

Cochi ae tamö ndo juca retái raga!

Matar él muchos cerdos, qué esperanza!


Guasch :


Òú tamö.

Ojalá venga.

Tamö ra'e.

Ojalá.

Hendive tamö ra'e A ñe ñotÿ.

Ojalá me entierren con él.


Ortiz Mayans :


Tamö ra'e !

¡Ojalá! ¡Así sea!


Peralta y Osuna :


Oky tamö.

Ojalá llueva.

A heshâ tamo ra'e ma.
(Ojalá le viera ya)

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Nota: solo los miembros de este blog pueden publicar comentarios.