viernes, 13 de enero de 2012

moñä 2 (Ñe moñä)

Hacer, engendrar, criar.- Restivo dice hacer cosa en que entra algo, como vaina, cesto & compañíaconcebir. Tupä Kuchuvi Veve dice ñe moñä procrear, multiplicarse. El doctor Carlos Gatti Battilana dice que esta voz con este significado es una forma arcaicañe moñä multiplicarse, reproducirse. Ortiz Mayans dice ñe moñä criarse, engendrarse, reproducción, cría, engendramiento. Peralta y Osuna dice ñe moñä, crear, producir.

She ru she moñä.
Mi padre me engendró.

I moñä.
O moñä.

A moñä.
Yo lo engendré.

A moñä she rôga.
Hago mi casa.

A moñä tembi'u.
Hacer la comida.

A moñä she ra'ýra.
Engendrar.

A poro moñä.
Engendrar mucho.

O ñe moñä she ryèpe.
Concebí, dice la mujer.

She mëmba'e o ñe moñä she ryèpe.
Concebí de mi marido.

She mënÿmba'e o ñe moñä she ryèpe.
Concebí de adulterio.

Memby ñëmoñängáva.
Memby ñëmoñäramo.
Memby ñe moñä reco ypy.
Concepción Señora santa María o syry e pe ñëmoñängaguéra.
Concepción de nuestra Señora.

O jòpypé o ñe moñä va'e.
Hermanos de un parto.

Tupä o moñä yvâga.
Dios crió el cielo.

Tupä ñande moñängáramo heco.
Dios es nuestro Criador.

O ñe moñä ymä she rymba.
Ya tengo mucho ganado.

Nde'i i ñëmoñängi rangë.
Aún no se han multiplicado.

Ñëmoñängáva.
Generación, casta.

Mba'e ñëmoñängáva pe nde ?
¿ De qué linaje eres ?

Ava ñëmoñängáva.
De casta de Indios.

Tapañü ñëmoñängáva.
De casta de negros.

Carai angaturä ñëmoñängáva ri guára she.
Soy de casta de nobles, o de hombres de buen parecer.

Ñëmoñängá e nga e heta Tupä yvy pe o moï.
Dios ha puesto en la tierra muchas naciones, o castas.

O ñëmoñängá e o guèrecó.
De suelo lo lleva él.

O ñëmoñängá e rupi òicó.
Usa de su natural, hace conforme él es.

She ñëmoñängaivï e A momohë.
Descubro mi bajo nacimiento.

O ñëmoñä'ÿmbové mitäng i á ri.
Nació la cría antes de formarse.

Christianoramo ñëmoñängáva ase.
El haberse hecho el hombre Christiano.

Christiano ñande ñëmoñängá javëvé Ja icovéne.
Hemos de vivir conforme al ser que tenemos de Christianos.

A ñe mo mba'e moñämbotárämo.
Voyme entablando ahora, criando y haciendo chacara, asentando.

A ñe mo marangatu moñämbotá ramö.
Ahora trato ya de ser virtuoso.


Restivo :

Mba'e-eÿ àgui o moñä Tupä co yvy, i pórä ma ave.
De la nada crió Dios este mundo y lo que se había de contener en él.

A hyru moñä.
[Yo su recipiente hago]

Vacá o je a'y moñä guyèpe.
[Concebir la vaca.]

Tupäsý Tupä Espíritu Santo rembiapo rehe o möñëmoñängatupyrý hènoïna.
La Madre de Dios por obra del Espíritu Santo concebió a su Hijo Santísimo.

A jètàvonä.
Hago mi pueblo. Compónese de ta. v. pueblo y moñä hacer, y muchas veces mudan en la composición la m en v, aunque el nombre que hace composición no la tenga por final, ut A hecove'ë por A heco me'ë, A cüvòndé por A cü mo së.


Tupä Kuchuvi Veve :

I vaicué o ñe moñä ñö, yvy jave re òicó.
Los seres malignos -jaguares- se multiplicaron sobremanera y se extendieron sobre toda la tierra.

Ró mo ñe moñä.
hacer que se engendre y se multiplique.

Ñamandu Ru Ete tataendy, tatachina o guèrómöñëmoñä.
El Creador hizo que se engendrasen y multiplicasen llamas y neblina. Mito de la Creación.


Ortiz Mayans :

Ñëmoñäré.
Generación, descendencia. Familia. Casta.

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Nota: solo los miembros de este blog pueden publicar comentarios.