Estar, lugar de las cosas, no perseverar, acabar, costumbre.- Tupä Kuchuvi Veve dice lugar donde abundan las cosas. También dice normal continuidad. Estabilidad. Guasch dice muchedumbre o reunión de plantas o árboles de la misma especie o familia. Plantación. El doctor Carlos Gatti Battilana dice montón, conjunto o agrupación de cosas homogéneas o heterogéneas. (Por eufonía nasal en las composiciones) cambia en ndý. Ortiz Mayans dice cantidad grande de plantaciones. Peralta y Osuna dicen además mina.
She tý.
She tý.
Estoy yo.
Na she tývi.
No estoy.
Nditývi.
No está.
[nditývi tiene su propia entrada, por ello la partícula negativa del término no lleva el acento invertido.]
[nditývi tiene su propia entrada, por ello la partícula negativa del término no lleva el acento invertido.]
Avatitý.
Maizales.
Ca'atý.
Donde hay la yerba que beben.
Caruhátý.
Conde se come.
She hóhátý.
Donde suelo ir.
I tývamo.
Estando, relativo.
Òtývamo.
Recíproco.
She týveÿramo.
No estando yo.
Ase týveÿramo.
No estando la persona.
Ndàhátývi evapo.
No hay uso de ir allá.
Nda she hótývi evapo.
No tengo costumbre de ir allá.
O jòupé tývamo aguyjetei.
Es bueno cuando se ayudan ad invicem.
O jòupé týveÿramo.
No ayudándose.
O ñe mbo tý mbya she rehe.
Viene a mí la gente.
No ñëmbòtývi shéve.
No ñëmbòtývi she rehe.
No viene a mí.
Na ñëmbòtývéi evapo.
No me detuve más allá.
Peteï jasy A ñe mbo tý.
Un mes me detuve.
A ñe mbo tý Pa'iupé.
Acudo al Padre.
She ru no mbòtývi shéve she jerurehaguéra.
No me concedió mi padre lo que le pedí.
Tupä gracia A möndygué.
He perdido la gracia.
A möndygué ri raco she reco marangatu.
No persevera en mí la virtud.
A möndygué she mba'e.
He consumido mi hacienda.
I tyguéreteí she mba'e.
Hase consumido mi hacienda.
[tygue tiene su propia entrada, por ello möndygué, la composición que le nasaliza no lleva acento en ndy.]
[tygue tiene su propia entrada, por ello möndygué, la composición que le nasaliza no lleva acento en ndy.]
A mbòtýucá i shupe i jerurehaguéra.
Hícele dar lo que pidió.
Vide tygue.
Restivo :
Ndi póri mba'e amö Tupä týveÿ.
No hay cosa, en que no está Dios.
Ndi póri mba'e amö Tupä týveÿ.
No hay cosa, en que no está Dios.
Trigotý.
Trigal.
Yvytytý.
Lugar en donde hay muchas serranías.
A mbo tygue.
Hice que no estuviese más endonde estaba.
Pa'i recotýveÿhápe.
En donde no hay Padre.
She rembìporutý.
Lo que yo suelo usar.
Poròmbo'eháratý.
El que suele enseñar.
Kyse ryrutý.
Lo que suele ser vaina de cuchillo.
Nòmbòtýi.
O mbo tygue mb'ae.
No ha dejado cosa.
She recotý àra ñavö misá rendu.
Tengo de costumbre el oir misa todos los días.
Nòmbòtýi.
O mbo tygue mb'ae.
No ha dejado cosa.
She recotý àra ñavö misá rendu.
Tengo de costumbre el oir misa todos los días.
Tupä Kuchuvi Veve :
Pindotý.
Palmar.
Capi'itý.
Pajonal.
A'etý ramï.
Las cosas siguen su curso normal. Saludo ritual.
A'etý ramï co A pu'ä.
Me levanto normalmente, sin novedades.
Tý ra'e.
Resultó que, trascendió que.
Guasch :
I týpe.
En la plantación.
Ortiz Mayans :
Petÿndý.
Tabacal.
Peralta y Osuna :
Itàtïndý.
Mina de mármol
Itatý.
Mina de piedra.
Peralta y Osuna :
Itàtïndý.
Mina de mármol
Itatý.
Mina de piedra.
No hay comentarios:
Publicar un comentario
Nota: solo los miembros de este blog pueden publicar comentarios.