sábado, 18 de agosto de 2012

tysy (tychy, tysýi.)

Compuesto de estar, sy 2.  Hilera, ringlera.- Restivo dice tysy como nominativo. Y dice además órden. Tupä Kuchuvi Veve dice como nominativo tychy que significa fila. Guasch dice como nominativo tysýi que dice línea. El doctor Carlos Gatti Battilana dice que tysy es una forma arcaica. Ortiz Mayans dice como nominativo hysýi que significa alineación, sarta o serie de personas o cosas que van en orden o en fila. Rimero. Peralta y Osuna dicen tysýi como nominativo. Dicen además filarse. (tysy, tychy es otra palabra que pertenece a la vigencia peculiar anotada en la entrada yvapa'a. Su variante tysýi -que se da en todos los autores contemporáneos, salvo Tupä Kuchuvi Veve- mantiene su misma línea semántica.)

Hysy.
Guysy.

Ava rysy.
Hilera de hombres.

She rysy.
La hilera donde yo estoy.

Guarinï ysy.
Hilera, manga de soldados.

Marandecua rysy.
Idem.

Ñe'ë cuatia rysy.
Renglón de escritura y carta.

Hysybucú.
Hilera larga.

Hysy catu o guapývo.
Están sentados en ringlera.

Hysy catupyry òhóvo.
Van en ringlera concertados.

A hysy rü.
Poner en ringlera.

- mo; - hára; - háva; - ngára; - ngáva.

A ñe mo ysy rü.
Póngome en hilera.

Na she rysy rüi.
No estoy en hilera.

Pendysy rü.
Poneos en ringlera.

A mbo guapy ysy rü.
Hacerle sentar en hilera.

A mbo ysy rü i mbòguapycá.
Idem.

A hysy mondô.
Cortar el hilo de la proseción, o hilera.

A hysy mo sandô.
Idem.


Restivo :

A hysy rö.
Los pongo en hilera.

Pe ñe ysy rö.
Poneos en hilera.

Guarinïhá rysy.
Hilera o manga de soldados.


Tupä Kuchuvi Veve :

(H)Ychy òóvy avacué.
Los hombres marchan en fila.


Guasch :

Hysýicué re.
En fila, en hilera.

Hysýi òhóvo.
Van en filas, en hilera.

Hysýi.
O jo hysýi hicuái.
Está en fila.

A mbo hysýi.
Poner en hilera, o enfilar.

A ñe mbo hysýi.
Ponerse en hilera o fila.

O guata hysýi.
Hysýicué re o guata.
O jo hysýi òhó.
Andar en hileras o filas.

Tysýicuépe.
En fila.

Hysýi o jo akycue ri pá, o jòhysýihápe.
Todos en fila unos detrás de otros.

Pende rysýi ke na.
Poneos en ringlera o en fila.


Ortiz Mayans :

Hysýi o jakycue ri pá.
Todos en filas, unos detrás de otros.

Hysýivucú.
Hysýi pucucué.
Largor de una hilera, de un liño.

Hysýi.
Tysýi.
Rysýi.

Ñe mbo hysýi.
Alineación.

Japu rysýi.
Sarta de mentiras.

Mba'e aty rysýi.
Rimero, conjunto en hilera.


Peralta y Osuna :

Mo hysýi.
Poner en fila.

Pira rysýi.
Sarta de pescado.

Mbo'y rysýi.
Sarta de cuenta.

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Nota: solo los miembros de este blog pueden publicar comentarios.