viernes, 30 de diciembre de 2011

kyrï 1 (kinï, kyrïngué, kyrÿi)

Compuesto de ky. r. poco, i diminutivo. Chico.- Restivo dice también kinï. Dice además poco; en ninguna manera. Y agrega que con jepe y verbo negado dice nada. Tupä Kuchuvi Veve dice además pequeño, tierno. Dice también el muy usado kyrïngué: niño de tierna edad. El guaraní moderno dice kyrÿi. Guasch dice ternura, tierno, verde, no crecido ni maduro aún tanto refiriéndose a las cosas como a las personas. El doctor Carlos Gatti Battilana dice además las personas jóvenes. Dícese también de los vacunos que crujen los dientes y padecen diarrea blanca. Ortiz Mayans dice además blando y delicado. Que está aún sin sazón. Dícese de las criaturas por su delicadeza y sensibilidad


She kyrï.
Soy chico, delgado.

I kyrï.
O kyrï.

She kyrï guaréravé.
Desde mi niñez.

She kyrïramo.
Siendo yo niño.

A ñe mo kyrï.
Hágome pequeño.

A me'ë kyrï.
Díle un poquito.

A ñe'ë kyrï i shupe.
Habléle bajo.

She po kyrï A me'ë i shupe.
Díle poco.

She juru kyrï ha'u.
Comí un bocado.

She resa kyrï A ma'ë.
Mirar al desgaire.

Yvyra kyrï va'e.
Palo delgado.

Yvyra pucu jepe ha'e i kyrï tecatu.
Aunque el palo es largo, es muy delgado.

Kyrï nda japói.
En ninguna manera lo hice.

Kyrï nda rahái.
En ninguna manera lo llevé.


Restivo :


Y acä kyrï.

Arroyuelo.

Kyrï ñöte o me'ë shéve.

Me dió poquito.

Kyrï jepe no me'ëi.

Ni un poquito, nada me dio.

Kynï tiroete.

Idem.


Tupä Kuchuvi Veve :

O eca o jarýipy guyra kyrï i.
Buscó pajaritos para su abuela.

- "Che mbo acha yy", e'i mbya i.
- "Tovë kyrï i ete che yga", e'i Ypê.
- "Llévame a través del agua" dijo el hombre.
- "No, es demasiado pequeña mi canoa" dijo el Pato.
De un cuento.

Kyrïngué i achëramo Re mombo'o porä i va'erä.
Cuando un niño llora, has de apaciguarlo.

Kyrïngué achôvaìpáramo.
Cuando un niño está infestado de parásitos intestinales.


Guasch :

Kyrÿigui she rycu pá.
Me derrito todo de ternura.

Kyrÿihápe o jùayhú.
Se aman tiernamente.

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Nota: solo los miembros de este blog pueden publicar comentarios.