miércoles, 23 de noviembre de 2011

ita

Piedra, peña, hierro, campana, cadenas, prisiones.- Restivo idem Montoya. Ortiz Mayans dice además roca. Peralta y Osuna dicen además metal.


Ita acamby.
Piedra con horqueta, compás y cosa semejante.

Ita acamby minï.
Tenedor.

Ita ao.
Armas de guerra.

Ita apaje.
Nivel, plomada.

Ita cu'a.
Piedra con cintura para plomada de anzuelo & compañía.

Ita enda.
Ita y.
Campanario.

Ita A mbo ory.
Repicar.

Ita mbopuhára.
El que toca las campanas.

Ita apohára.
El que las hace.

Ita vera.
Cristal, y todo piedra resplandeciente.

Ita vô.
Abertura de piedra.

Ita cupy sä.
Grillos.

Ita curu.
Piedras o bodoques de barro, que ponen debajo las ollas por trebedes.

Ita curuvi.
Cascajo.

Itàcuruvitý.
Cascajal.

Ita sä.
Cadena y cuerda de campana.

Ita ñòva'ü.
Eslabón de cadena.

Itàsäapÿi.
Itàsýpé.
Azadón.

Ita embo.
Hilo de hierro.

Ita embo rekýitava.
Rieles para tirar hilo de hierro.

Cuarepoti apÿ apÿi ao.
Cota de malla.

A mo apy apÿi ita embo ao apóvo.
Hacer cota de malla.

Itàjú.
Oro.

Itàjú acä uvändáva hatï hatï va'e.
Paragua itàjú.
Itàjú ñe amä acängá ri.
Corona de oro.

Ita guasu.
Peñascos y campana grande.

Ita aimbe.
Piedra afilada, y piedra áspera como piedra pomes para raspar.

Ita yape.
Maza de guerra con porra.

Ita yvÿi.
Concavidad de piedra.

Ita ysy.
Azufre.

Itàýpá.
Arrecife.

Ita jeca.
Piedra que se quiebra, o resquebraja.

Ita jere.
Piedra de molino, y atahona, y de barbero.

Ita jy.
Cuña de piedra.

Ita mirï.
Campana chica.

Ita nupähá.
Macho, y martillo.

Ita nupähá guasu.
Macho de herrero grande.

Ita nupähá mirï.
Martillo.

Ita ñe atï tïma.
Piedra de atahoma, molino.

Ita ysa.
Ita okyta.
Coluna de piedra.

Ita ô.
Casa de piedra.

Ita pe sÿ.
Laja.

Ita pepë.
Piedra cuadrada.

Ita pypia.
Lengua de campana.

Ita pó.
Pedrada.

Ita pu.
Sonido de campana, piedra, y hierro.

Itacuá.
Cueva o agujero de piedra.

Ita cuarepoti.
Metal de hierro.

Ita ky.
Piedra de amolar.

Ita rare.
Piedra que el mismo río la ha hecho cóncava.

Ita rare pe i pa'äni pinda ita cu'a.
Asióse la plomada en el hueco de las piedras.

Ita ri i möinïmbýra.
Aprisionado.

Ita rovasapý.
Ita Misa moñängáva.
Ára consagrada.

Itatï.
Piedra blanca, marmol, yesca, plata, cal.

Itatï cu'i.
Cal.

Itatýva.
Pedregal.


Tupä Kuchuvi Veve :

Ita Já.

Llamado también: Itáre.

Itàva rei Va'e.
Dueño de las rocas, habitantes ociosos de las rocas. Genios o espíritus que habitan los cerros, las rocas, las montañas.

Kyrïngué i jita pu jyý ma, caramboe.
Pues los chicos hacen sonar nuevamente las piedras romper los frutos secos del pindó.

O ñembo'e porä i va'e ita ra'ÿi o mbojaity.
El Sacerdote "sacude", extrae los guijarros introducidos por hechicería en el cuerpo del enfermo.


Ortiz Mayans :

Ani Re moï pe ita she rapépe.
No pongas esa piedra en mi camino.

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Nota: solo los miembros de este blog pueden publicar comentarios.