martes, 8 de noviembre de 2011

hayhu. v. (mbòrayhú) [ayu, pòrayú; tayhu.]

Amor.- Restivo idem Montoya. Dicen también mbòrayhú, donde mbò sería contracción de poro, mboro. Tupä Kuchuvi Veve dice como nominativo ayu. Dice también pòrayú. Guasch dice como nominativo tayhu caridad; querer, estimar, apreciar. El doctor Carlos Gatti Battilana dice de nominativo tayhu tener cariño, voluntad o inclinación hacia una persona. Ortiz Mayans dice  como nominativo hayhu amaramistad. Peralta y Osuna dicen como nominativo tayhu  El amor.

She rayhu.
Me ama.

Guayhu.

A hayhu.
Yo le amo.

- pá; - pára, - vo; - hára.

Nda hayhúvi.
No le amo.

Nde she rayhu.
El amor que tú me tienes, y amasme.

Oro jo ayhu joja.
Igualmente nos amamos.

Oro jo ayhu joavy.
No nos amamos igualmente.

Mbòrayhú.
Amor.

Mbòrayhúvi jára Tupä.
Dios es fuerte amador.

Tupä ñande rayhu.
Dios nos ama, y el amor que nos tiene.

Tupä ñande hayhu.
El amor que tenemos a Dios.

Tupä o i cuaa ñande guayhúva.
Dios sabe el amor que le tenemos.

Tupä ñande rayhúva o i cuaa.
Dios sabe el amor que Él nos tiene.

Ava guayhu ndo i cuaávi.
El hombre no sabe, y no estima el amor que le tienen.

Ava hayhupýreÿ ndo pòrayhú cuaávi.
El que no es amado no sabe amar.

A hayhuvaí.
A hayhu ete.
Amole mucho.

Pòrayhúveÿ.
Desamor.

Pòrayhúveÿ jára.
Pòrayhú'ÿmba'e.
Desamorado.

Nda she pòrayhúvi.
Soy desamorado.

Nda pòrayhúvi.
No amo.

A hayhu pýu.
Amole tiernamente.

A hayhu poí.
Dejole de amar.

Nda hayhu poíri.
No dejo de amarle.

A hayhuvucá.
Hágome amar.

Nda hayhupávi.
No es amado.

Hayhuvypý pavë.
Es amado de todos.

Hayhuvypý pavë she.
Yo soy amado de todos.

Nda hayhuvipýra ruguái.
No es amado, ni amable.

Hayhuvipý tecatu pi'ä Tupä !
Oh que amable es Dios !

Nandetei Tupä ñande rayhu gua'y o me'ëngá ñandéve.
De tal manera nos amó Dios, que nos dió su Hijo.

A je ayhu pe'a Pa'i rupi ava angaipa retäme gui teikiávo.
Arriesguéme por acompañar al Padre al pueblo de los Indios bellacos.

E je ayhu pe'a ke E hóvo i shupe.
Aventurate a ir a él.

Nda je ayhu pe'a potári gui hó'eÿma.
No quiero ir por no ponerme en ese riesgo.

Ahë añö hayhuvipy.
Él es el privado.

A je ayhu cañÿ.
Arrojarse, ponerse en riesgo.

Mbòrayhú she hú catu.
He cobrado amor.

Hayhu she hú catu.
Hayhu ho'a catu she ri.
He le cobrado mucho amor.

Ndìhúvi she rayhu.
She rayhu hese ndo'a catùi.
No me tiene amor.

She guayhu cuaa ndo'a catùi hese.
No tiene estima del amor que le tengo.

A je ayhu cañÿ Tupä rayhúpa.
He pasado mi amor a Dios.

[En esta entrada aparecen las preclinaciones tayhu, hayhu, rayhu, guayhu y ayhu.]


Restivo :

A hayhu.
E re hayhu.
O hayhu.
Oro hayhu. [Es plural grupal.]
Ja hayhu.
Pe hayhu.
O hayhu.
Presente del indicativo; singular y plural.

Imperativo.
E hayhu.
Te re hayhu.
Amale tú.
To hayhu.
Amale aquel.
Pe hayhu.
Ta Pe hayhu.
Amadle vosotro.
To hayhu.
Amenle aquellos.

Permisivo.
Ta hayhu.
Amele yo, séame permitido, lícito & compañía, amarle yo.
Te re hayhu.
Amale tú.
To hayhu.
Amele aquel.
Plural.
To ró hayhu.
Exclusive.
Ti Ja hayhu.
Sha hayhu.
Ja hayhu.
Inclusivo.
Amemosle nosotros.
To hayhu.
Amenle aquellos.

Optativo.
Se haze con esta partícula tamö y por ornato se le suele añadir al fin ra'e, ut
A hayhu tamö ra'e.
Ojalá yo le ame, amase, o amara.
E re hayhu tamö ra'e.
& compañía.


Tupä ñande rayhupáva.

El amor que Dios nos tiene.

Ñande Tupä rayhupáva.

Tupä ñande hayhupáva.
El amor que tenemos a Dios.

Mbòrayhúvaí.

Amor deshonesto.


Tupä Kuchuvi Veve :

U
Radical que evidentemente encierra el significado de sinceridad, fervor, decisión: ... ri u ete : a pesar de todo obstáculo, sinceramente, decididamente :

Ndo japychacá u etevéi ma.
Ya no prestan atención sincera.

O mbojaity reco úvyvi.
Sacudiéndola en forma fervorosa.

Je ayu.
Ser amado.

Ja je ayu ri u etèvy jepe.
Aunque nos amemos sinceramente, el empleo de la forma pasiva denota que los hombres son amados de los dioses pero que si nuestro amor se bifurca, no alcanzaremos la gracia.

Mbòrayú.
Pòrayú
Amor al prójimo.

Mbòrayú peteï i.
Un solo amor.

Mbòrayú rapyta.
Fundamento del amor al prójimo.

Pòrayú'eÿ.
Desamor.


Guasch :

Nde rayhu pico.
¿Te ama?

A jèhayhuucá.
Hacerse amar.

A hayhu poi.
A hayhu pá.
Dejar de amar.

A hayhu ñëmï.
Amar secretamente.

A je hayhu.
Amarse a sí mismo.

Ja jo hayhu.
Ja jùhayhú.
Amarse uno a otro, mutuamente, recíprocamente.

Ne renöihagué rayhu.
Querencia.

Tayhúpe.
Con amor, amorosamente.

Tupä rayhu.
Amor de Dios.

Sy rayhu.

Amor maternal.

A hayhu.
Le amo.
[Yo amo.]

A hayhu i shupe.
Le amo.

Ró hayhu.

Te amo. ["Te amo -porque nos amamos-", sería una traducción más literal.]
[ es el pronombre -"ejercitar la cosa con otro" como lo definió universalmente Montoya- para conjugar verbos como pronombre "recíproco, mutuo" -concepto que también es de Montoya-. Su versión nasal es ño. Y en cuanto a su número y persona, aparece como plural pero no grupal, mas bien binario, o de pareja.]

Tupä rayhúgui.
Por amor de Dios.

Tayhupára.

Amigo, amante, amador.

She rayhupára rayhúgui.

Por amor de mi amado o amigo.

She pòrayhú.

She mbòrayhú. 
Ser cariñoso, amoroso, humano, tener sensibilidad, amor.

She mbòrayhú i tyre'ÿva ndive.

Ser humano con los huérfanos.


Ortiz Mayans :

Ró hayhu she py'àitèguié.
Te amo de todo corazón.

She ró hayhu.
Yo te quiero.

Ha'e she rayhu.
Él, ella me quiere.

Jo ayhu.
Quererse mutuamente.

"Mbòrayhú ha y'uhéigui co A manömbotá ma."

"De amor y de sed ya estoy por morir." Ortiz Guerrero.

Hayhu ñëmïhápe.
Amar secretamente.

A hayhu pe cuñäme.

Yo quiero a esa mujer.


Peralta y Osuna :

Je ayhu.
Amarse a sí mismo.

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Nota: solo los miembros de este blog pueden publicar comentarios.