miércoles, 16 de noviembre de 2011

hú. p. v. (jo hú)

Hallar, alcanzar, visitar, estar presente, coger, perseverar, parcialidad, junta.- Restivo dice además  hallar á caso, sin buscarlo. Tupä Kuchuvi Veve dice además encontrar, descubrir. Estar, hallarse. Guasch dice jo hú.


She húviré òhó.
Después que me halló se fué.

I hú.
Òhú.

I húviré A háne.
En hallandolo me iré.

Òhúviré o cañÿ.
Luego que fué hallado se perdió.

A jo hú.
Yo hallo.

I húpa.
Húpára.

Ndàjòhúvi.
No lo hallé.

A mbojehu catu i jypy guivé.
Averiguar de raíz y publicarlo todo.

A mbojehu she py'a i shupe.
Descubrirle mis intentos.

A mbojehu i ñamäma i shupe.
Díle a conocer sus parientes.

A mbojehu yvyra'ìjárusúupé.
Avisarlo a la Justicia.

O jehu ymä.
Ya se halló lo perdido.

Nde'i o jehúpa ragë.
Aun no se ha hallado.

Tupä Gracia angaipàva remïmöcañÿnguéra ñëmombe'upypé o jehu.
La Gracia perdida por el pecado se recobra por la confesión.

Mba'e húhagué repy.
Hallazgo.

She o mba'e húpaguéra o hepyve'ë shéve.
Pagóme el hallazgo.

Jehucatuhápe.
Clara, sabidamente.

A há i húpa.
Voy a visitarle.

A pohu gui tecóvo.
Ando en visitas.

She pohuhaguéra A i poepy i húpa.
Pagarle la visita.

Tupä ase änga pohúpamo, ase i kirirïngatúne, i ñe'ë rendusévo.
Cuando Dios visita nuestra alma hemos de estar con quietud, y deseo de oir su palabra.

A i cotyhu ahë.
Cogerle, visitarle en su casa.

A há i cotyhúpa.
Voy a verle en su casa.

Nda she cotyhúvi.
No me visitan.

Ndài cotyhúvi.
No le he visitado, no le he hallado en casa.

She cotyhu tapiàra ahë.
Continuamente me visita Fulano.

A i cotyhu tyhuvé.
Visitarle a veces.

O jehu jehuvé i pypo.
Piérdese el rastro algunas veces.

O jehuvé huvé heco marangatu.
No es perseverante en la virtud.

A jehuvé huvé gui túvo.
A las veces vengo.

Nda gui jehuvé huvévo ruguái A jú.
Continuamente vengo.

A jehuvé huvé gui ñëmombeguávo.
Algunas veces me confieso.

A mbojehu heco cuaa.
I jaracuaa A mbojehu.
I jacuaveco A mbojehu.
Habilitarle declarando ser hábil.

A mbojehu she aracuaa.
Declarar su habilidad.

Ojohúamo.
Ojosúamo.
Parcialidad, país.

Oro jòhúamo oro ico.
Estamos en parcialidades.

Ojohúamo kyvönguára.
Los de los países de acá.

Acói húamo guára.
Los de aquella lechigada.

She jòhúamo guára o je jarô.
Hanse acabado los de mi parcialidad.

Vide guára.

Kie she húvo túramo.
Aquí me halló cuando vino.

Kie nde húvo ore reco aguyjetei.
Vános bien cuando tu estás presente.

Nde húveÿmo ndicatúi ore reco.
Con tu ausencia nos vá mal.

Nde húvo ñö i japysy mbya.
Solo cuando tú estás presente está la gente en paz.

I manöhápe A jehu.
Halléme presente a su muerte.

Ñemoñe'ëngápe nda jehúvi.
No me hallé al sermón.

A jehu.
Lucir, darse a conocer.

She ruvisha manöré A jehu catu.
Estaba humillado cuando vivíami cacique, después que murió me he dado a conocer, soy estimado.

Pa'i she mbojehu.
El Padre me ha honrado, me ha dado a conocer.

A ñëmbojehú she reco marangatupypé.
Héme dado a conocer por mi virtud.

She rete opacatu she rasy òhú.
Háme cogido todo el cuerpo la enfermedad.

She acäng opacatu òhú.
Tengo toda la cabeza cogida, S. dolorida.

She änga òhú Tupä ñe'ë.
Háme rendido la palabra de Dios.

Òhú y ca'a opacatu.
Ha salido el río por los montes.

Y ndòhúpávi ca'a ragë.
Aun no ha cogido el agua el monte.

Tupä ñe'ë yvy opacatu òhú.
Suena la palabra de Dios por todo el mundo.

Co yvy Tupä ñe'ë ndòhúvi.
No ha llegado acá la palabra de Dios.

Co tàva ndòhúvi vérami Tupä ñe'ë.
Parece que aun no ha llegado la palabra de Dios a éste pueblo.

She hú catu hayhúva.
Háme robado su amor.

Mba'e rasy she hú.
Todo el cuerpo me ha cogido la enfermedad.

Ñemboryrýi she hú catu.
Háme entrado ya el brío.

Munda re pocuaa she hú.
He hecho hábito de ser ladrón.

Mba'e cuaa she hú catu.
Háme entrado ya la ciencia.

Misa rendu àra já nda she hú catùi ragë.
Aun no me ha entrado en el casco el oir Misa cada día.

Ca'aguý òhú y.
Cogió el agua todo el monte.

Tupä òhú ñande py'a.
Dios nos roba los corazones.

Nde nda she py'a húvi ragë.
Aun no me has ganado la voluntad.

Teco marangatu rayhu she hú catu.
Tiéneme aficionado la virtud.

Teco marangatu she hú catu she rerecóvo.
Háse apoderado de mí la virtud.

A i py'a jo hú pavë gui jèayhuvucávo.
Cautivo los corazones para que me amen.

Angaipa ambotareÿ she hú catu.
Tengo gran aborrecimiento al pecado.

Teco aky she hú catu.
Háse apoderado de mí la pereza.


Restivo :

Guecáramo o jehúne.
Buscándolo se hallará.


Tupä Kuchuvi Veve :

Jèjòú.
Encontrar compañero del sexo opuesto.

Che memby i o jèjòú i ma òicóvy.
No hay duda de que mi hija se ha enamorado, ha encontrado alguien de su gusto.

Òúpý.
Estando. Denota continuidad en la acción y generalmente, que el sujeto está en posición.


Guasch :

I cañÿmbý jòhúharé.
El que halló lo perdido, lo extraviado.

Nde pico pe cuäirü cañÿmbý jòhúharé.
¿ Has sido tu quien ha encontrado el anillo perdido ?

Jòhúpyré.
Encontrado, hallado.

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Nota: solo los miembros de este blog pueden publicar comentarios.