miércoles, 12 de octubre de 2011

cañÿ

Pérdida, muerte, huida,  olvido, acabamiento.- Restivo dice además que en [algunas] composiciones cañÿ equivale a la negación eÿ. Tupä Kuchuvi Veve dice desaparecer, destruirse; deshacerse de, ocultar, engañar, permanecer oculto. Guasch dice extraviarsehuirzafarse; y el figurado tener dudaestar a obscuras. El doctor Carlos Gatti Battillana dice finperderse de vistadesorientarse uno del camino que llevabano encontrarse una persona o cosa en su sitio, o ignorar su paradero; esconderse. Peralta y Osuna dicen desertar.

O cañÿ va'e.
El que se perdió, y se huyó.

Mba'e möcañÿhára.
Perdulario.

Cañÿvó.
Cañÿmbisé.
El que se huye mucho.

Àracañÿ.
Dia del juicio, y pérdida del entendimiento.

A cañÿ.
Yo me pierdo.

- mo; - hära.

She A cañÿ.
Pierdo el juicio, y el tino, y estoy desmayado, aturdido, y desatinado.

A cañÿ i potáragui.
Piérdome por él.

Ver a 5 día.

A cañÿ ca'a rupi gui tecóvo.
Anduve perdido por el monte.

A cañÿ i shugui.
Perdíme dél.

A cañÿ hese.
Perdíme por su causa.

Hayhupápe she A cañÿ.
Piérdome por su amor.

She mo A cañÿ hayhúva.
Su amor me trae loco.

She A cañÿ ýpe.
Aturdíme en el agua, dice el que no sale presto della.

Nde rehe she A cañÿ gui tecóvo.
Ando perdido por tí, por tu amor, o porque me dejaste.

A cañÿ nde rayhúva ri.
A cañÿ nde rayhúvagui.
Piérdome por tu amor.

A mo cañÿ.
Hacer perder, desperdiciar, acabar.

A mo cañÿ i ñambotahaguéra.
Perdíle la afición.

A mo cañÿ mitängágui ma'ëmo hese.
Hacer mal con la vista.

A mo cañÿ pajepypé.
A mo cañÿ curupa'ypypé.
Enhechizar.

Poròmöcañÿhára.
El que hace mal con la vista, o con hechizos.

A ñe mo cañÿ.
Perderse.

Ava ñe mo cañÿ.
Hombre pérdido.

She tï cañÿ gui tecóvo.
He pérdido la verguenza.

A cañÿ viari.
Desaparecerse.

Tupä gracia möcañÿháva angaipa.
Lo que hace perder la gracia es el pecado.

O cañÿ she acängágui.
Olvidóseme.

A mo cañÿ mburu she ma'endu'ahávagui.
He lo desterrado de mi memoria.

Opacatu she anä o cañÿ she hegui.
Hanse me muerto todos mis parientes.

O cañÿ she hegui.
Olvidóseme.

I japa cañÿ ýpe ho'ávo.
Sumergióse en el agua.

Pe apa cañÿ angaipavapypé Pe icóvo.
Estáis sumergidos en pecados.

Pe ñe mo apa cäñÿ angaipa tetiröpypé.
Estáis sumergidos en todo género de pecados.


Restivo :

Mba'e cañÿngué.
Cosa perdida.

Ca'a guasu rupi A ñe mo cañÿ.
Me perdí en el monte. Perdí el tino.


Tupä Kuchuvi Veve :

Mba'e Pochy o mo a cañÿ.
El Ser Furioso le hizo perder la cabeza -dicen refiriéndose al homicida-.

Ñande ru ñane möcañÿvy ñande reru.
Nuestro padre nos trae para deshacerse de nosotros -de un cuento-.

Co rupi òú ra'e mbya i, i pypo o jecuaa, nde Re mo cañÿ.
Por aquí había venido el hombre, se ven sus pisadas, tú lo has ocultado -de otro cuento-.

Yvâ jave, yvy jave re, Ñande Ru mo cañÿá jìpói.
En toda la extensión del cielo y de la tierra, no hay nada que escape al conocimiento de Nuestro Padre.

Àracañÿ.
Desaparición del universo, del tiempo-espacio; los dirigentes mas avezados dicen que no es la tierra que desaparecerá, sino el sol, sobreviniendo tinieblas y una confusión indescriptible.


Guasch :

Cuäirü o cañÿ she hegui.
Se me perdió el anillo.

Mba'ègui pa Re cañÿ Re júvo.
¿ De qué huyes ?

Mba'èpe pa Re cañÿ Re júvo.
¿ Con qué dudas vienes ?

Co àpe she cañÿ.
Aquí me pierdo. No veo claro. Dudo.

Cañÿhápe.
Ocultamente.


Ortiz Mayans :

Cañÿmbý.
Perdido, oculto, escondido.


Peralta y Osuna :

Cañÿmbýme.
Ocultamente.

Cañÿhápe.
Idem.

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Nota: solo los miembros de este blog pueden publicar comentarios.